Celiakia to choroba przewlekła i nieuleczalna, która bez wprowadzenia restrykcyjnej diety odczuwalnie pogarsza zdrowie fizyczne i psychiczne. Jak zdiagnozować celiakię i w jakich przypadkach nie ma konieczności wykonywania biopsji jelita cienkiego? Jak wygląda leczenie celiakii? Dowiedz się też, jak różnorodnie może objawiać się ta choroba i kto jest w największym stopniu narażony na jej wystąpienie!
Spis treści:
- Co to jest celiakia?
- Jakie są przyczyny celiakii i czynniki ryzyka?
- Charakterystyczne objawy celiakii
- Jak wygląda rozpoznanie celiakii?
- Jak leczyć celiakię?
- Powikłania nieleczonej celiakii
- Celiakia a inne choroby
- Jak wygląda życie na diecie bezglutenowej?- ogólnokrajowe rozwiązania dla osób z celiakią
- Celiakia gluten- najczęściej zadawane pytania
Co to jest celiakia?
Celiakia, określana też jako enteropatia glutenozależna, to choroba trzewna o podłożu autoimmunologicznym. Jej charakterystyczną cechą jest trwała nietolerancja glutenu. Gluten jest frakcją białek, która obecna jest w nasionach wybranych zbóż. U osób z celiakią, kontakt z glutenem prowadzi do stopniowego zaniku kosmków jelitowych. Kosmki te to niewielkie wypustki, które znacząco zwiększają powierzchnię chłonną jelita cienkiego. Są one bogato unaczynione i unerwione. Kosmki jelitowe pełnią bardzo ważną rolę w procesie wchłaniania składników odżywczych. Choroba trzewna, jaką jest celiakia, prowadząc do zaniku kosmków jelitowych zaburza więc przyswajanie witamin, składników mineralnych oraz innych związków, które są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest to choroba przewlekła i nieuleczalna. Może mieć różną postać i powodować różnego rodzaju objawy. Niezależnie jednak od postaci i przebiegu celiakii, wymagane jest ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej już do końca życia pacjenta.
Jaka jest zależność między celiakią a glutenem?
Celiakia to choroba trzewna związana z nietolerancją glutenu. Organizm nie toleruje tej frakcji białek, a kontakt z nią wpływa toksycznie na kosmki jelitowe. Nietolerancja glutenu nie jest tym samym co alergia. Pojęcia te często bywają ze sobą mylone. Oba należą do zaburzeń układu immunologicznego, jednak mechanizm powstawania tych chorób jest inny. Podobnie jak objawy, choć te częściowo są podobne. Jeszcze inną jednostką jest nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Dotyczy ona osób, które odczuwają nieprzyjemne do dolegliwości po spożyciu produktu zawierającego gluten, ale jednocześnie przeprowadzone badania nie pozwalają rozpoznać celiakii ani alergii.
Celiakia klasyczna, nietypowa i inne odmiany choroby
Klasyfikacje tej choroby są różne. Najczęściej jednak wyróżnia się 5 postaci celiakii:
- celiakia klasyczna,
- celiakia nietypowa,
- celiakia niema,
- celiakia potencjalna,
- celiakia latentna.
Objawy kliniczne celiakii klasycznej, jak sama nazwa wskazuje, są typowe dla tej choroby trzewnej. Pojawiają się zaburzenia wchłaniania oraz charakterystyczne objawy ze strony przewodu pokarmowego. Przy celiakii nietypowej objawy jelitowe mogą być mniej nasilone lub skąpe, a dominują inne dolegliwości. Mogą wystąpić zaburzenia dermatologiczne, neurologiczne, zaburzenia czynności wątroby, niedokrwistość oraz inne symptomy, które trudno może być powiązać z rozwojem choroby trzewnej.
W przebiegu celiakii niemej, podobnie jak przy dwóch wcześniej wymienionych postaciach tej choroby, również dochodzi do zaniku kosmków jelitowych. U tej grupy pacjentów nie występują jednak objawy celiakii. Kosmki nie są uszkodzone u osób z celiakią potencjalną. Błona śluzowa jelita cienkiego jest w tym przypadku prawidłowa, ale we krwi obecne są przeciwciała charakterystyczne dla celiakii. Zachodzi więc ryzyko rozwoju pełnoobjawowej choroby trzewnej w przyszłości. Celiakia latentna dotyczy natomiast tych pacjentów, u których w przeszłości pojawiały się objawy celiakii, ale na obecną chwilę nie odczuwają oni żadnych dolegliwości tego choroby.
Jakie są przyczyny celiakii i czynniki ryzyka?
Celiakia to choroba o podłożu genetycznym. Rozwija się u osób, które są genetycznie predysponowane do jej wystąpienia. U tej grupy pacjentów pod wpływem jakiegoś czynnika dochodzi do rozwoju choroby trzewnej. Czynnikiem tym mogą być np. spożywane leki lub infekcja żołądkowo-jelitowa. W ciągu ostatnich lat obserwuje się częstsze występowanie celiakii. Wpływ na to może mieć poprawa diagnostyki. Wbrew powszechnej dawniej opinii, choroba ta nie jest jedynie schorzeniem wieku dziecięcego. Może rozwinąć się u osób w dowolnym wieku. Aktualnie, rozpoznanie celiakii dotyczy przede wszystkim osób w wieku 30-50 lat. Objawy choroby trzewnej mogą jednak pojawić się również u niemowlaków po wprowadzeniu do diety glutenu, a także u osób w wieku podeszłym.
Wyodrębniono pewne grupy pacjentów, u których częściej rozpoznawana jest omawiana choroba. Należą do nich osoby, których krewni I lub II stopnia chorują na celiakię, a także pacjenci z :
- cukrzycą typu 1,
- autoimmunologicznymi chorobami tarczycy, takimi jak np. choroba Hashimoto,
- chorobami genetycznymi, np. zespołem Downa, zespołem Williamsa lub zespołem Turnera,
- niedoborem IgA.
Charakterystyczne objawy celiakii
Jakie są objawy kliniczne celiakii? Objawy celiakii obejmują różnego rodzaju dolegliwości. W zależności od postaci choroby, mogą dotyczyć one przewodu pokarmowego lub innych układów. Choroba rzadko ma na tyle charakterystyczny przebieg, że w krótkim czasie dochodzi do jej prawidłowego rozpoznania. Szacuje się, że w Polsce od momentu pojawienia się pierwszych objawów do postawienia diagnozy upływa średnio aż 9 lat. Choroba ta dotyczy ok. 1% populacji. Jej przebieg u dzieci może różnić się od tego, jakie objawy powoduje u osób dorosłych. U części pacjentów choroba przebiega bezobjawowo. U innych, ze względu na dominowanie objawów spoza układu pokarmowego, choroba ta pozostaje nierozpoznana.
Celiakia- objawy jelitowe
Typowe objawy kliniczne choroby trzewnej to:
- bóle brzucha,
- wzdęcia, zauważalne powiększenie obwodu brzucha,
- biegunka - może być wodnista lub tłuszczowa,
- zaparcie - występuje rzadziej niż biegunka,
- zaburzenia apetytu, a dokładniej jego spadek,
- zmniejszenie masy ciała.
W klasycznej postaci celiakii wstępują też dolegliwości, które są wynikiem zaburzeń wchłaniania. Dość częstym objawem zaburzeń wchłaniania jest anemia. Może rozwinąć się niedokrwistość z niedoboru żelaza, która jest najczęściej rozpoznawanym rodzajem tego zaburzenia, ale również niedokrwistość z niedoboru witaminy B12. Niepokojący powinien być w tym przypadku brak efektów leczenia anemii mimo regularnego przyjmowania żelaza i/lub witaminy B12 przez dłuższy okres czasu. Sprawę komplikuje jednak fakt, że niedokrwistość może rozwinąć się w wyniku różnych chorób toczących się w obrębie przewodu pokarmowego. Z drugiej strony, u części pacjentów anemia to jedyny objaw celiakii. Klasyczne objawy choroby trzewnej pojawiają się głównie u dzieci oraz pacjentów w podeszłym wieku. Występują też u kobiet ciężarnych.
Pozajelitowe objawy celiakii
Objawy kliniczne choroby trzewnej, jaką jest celiakia, u większości pacjentów wykraczają poza przewód pokarmowy. Oprócz wspomnianej niedokrwistości, która może objawiać się zmęczeniem, sennością, bladością skóry i błon śluzowych, a także spadkiem koncentracji, pacjenci doświadczają też innych dolegliwości. Mogą być to:
- przewlekłe zmęczenie,
- zapalenie opryszczkowate skóry, o którym będzie mowa w dalszej części artykułu,
- nawracające afty, czyli bolesne nadżerki w jamie ustnej,
- osteoporoza i osteomalacja - zaburzenie wzrastania to jeden z dziecięcych objawów celiakii, a zwiększone ryzyko złamań kości jest bardziej typowe dla osób dorosłych,
- bóle mięśniowe,
- nawracające bóle głowy,
- drętwienie, mrowienie kończyn lub innego rodzaju zaburzenia czucia,
- niestabilność chodu, zaburzenia równowagi,
- dezorientacja, zaburzenia pamięci i koncentracji, określane potocznie jako "mgła mózgowa",
- zaburzenia depresyjne, lękowe,
- napady padaczkowe,
- zaburzenia miesiączkowania,
- obniżone libido,
- zaburzenia potencji,
- niepłodność.
Dziecięce objawy celiakii
Jak objawia się celiakia u dzieci? Dziecięce objawy celiakii to przede wszystkim dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Typowym symptomem jest biegunka oraz spadek masy ciała. Jak zostało wspomniane, choroba ta może prowadzić do zaburzeń wzrastania u małych pacjentów. Warto podkreślić, że zbyt niski wzrost u dzieci częściej jest wynikiem właśnie celiakii, niż obniżonego poziomu hormonu wzrostu. Dziecięce objawy celiakii to również problemy z koncentracją i skupieniem uwagi, trudności w nauce, a także spadek odporności i związana z nim zwiększona podatność na rozwój infekcji.
Jak wygląda rozpoznanie celiakii?
Jak rozpoznać celiakię? Diagnostyka choroby trzewnej obejmuje zarówno dokładny wywiad przeprowadzony z pacjentem lub jego opiekunem, jak również badania laboratoryjne i biopsję jelita cienkiego. Ważne jest to, że wyniki badań są wiarygodne, jeśli chory nie wprowadza przed ich wykonaniem diety bezglutenowej. Trudno jest zdiagnozować celiakię, jeśli ekspozycja na gluten jest niska.
Celiakia badania serologiczne (przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej)
Aby zdiagnozować celiakię należy m. in. oznaczyć przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (tTG IgA), a także całkowity poziom przeciwciał IgA. W przypadku dzieci, jeśli wynik badania tTG IgA co najmniej 10 razy przekracza górną granicę normy, a dodatkowo w innej próbce krwi obecne są przeciwciała endomyzjalne (przeciwciała przeciwko endomysium mięśni gładkich), można zdiagnozować celiakię bez przeprowadzania dodatkowych badań. Nie zawsze jednak wyniki badań są na tyle jednoznaczne. Czasami potrzebne jest wykonanie również innych badań, które pomogą rozwiać ewentualne wątpliwości i potwierdzić lub wykluczyć celiakię.
Biopsja jelita cienkiego – złoty standard diagnostyczny celiakii
Biopsja jelita cienkiego wykonywana jest podczas endoskopii. W trakcie badania u większości chorych można zauważyć typowe zmiany błony śluzowej jelita. Kosmki jelitowe są spłaszczone w mniejszym lub większym stopniu, a przez śluzówkę prześwitują naczynia krwionośne, które u osób zdrowych nie są widoczne. W trakcie badania pobieranych jest kilka wycinków, w tym przynajmniej 1 z początkowego odcinka jelita cienkiego. Biopsja jest standardowym badaniem w diagnostyce celiakii u osób dorosłych.
Badania genetyczne celiakia (określenie genotypu HLA-DQ2/DQ8)
Badania genetyczne straciły obecnie na znaczeniu w procesie rozpoznawania celiakii. Jeśli są zalecone, mają rolę badań uzupełniających. Obecność genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8 nie świadczy bowiem jednoznacznie o celiakii. Dość znaczna część populacji posiada te geny, ale osoby te niekoniecznie chorują na enteropatię glutenozależną. Ich obecność można bardziej interpretować jako podatność genetyczną na rozwój choroby. Brak tych genów pozwala jednak z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć celiakię.
Jak leczyć celiakię?
Leczenie celiakii polega głównie na stosowaniu diety bezglutenowej. Choroba ta wymaga ścisłej diety, która powinna być przestrzegana już do końca życia pacjenta. Nie ma obecnie możliwości wyleczenia chorego z celiakii. Wprowadzenie diety bezglutenowej pozwala jednak trwale wyeliminować objawy kliniczne celiakii u większości chorych.
Przestrzeganie diety bezglutenowej – jedyna skuteczna metoda leczenia celiakii
Stosowanie diety bezglutenowej jest niezbędne u wszystkich osób zmagających się z celiakią. Należy wyeliminować:
- pszenicę,
- żyto,
- pszenżyto,
- orkisz, płaskurkę i inne odmiany pszenicy,
- jęczmień,
- owies, jeśli nie pochodzi z certyfikowanych upraw i nie ma potwierdzenia o braku zanieczyszczenia innymi zbożami - zwykły owies jest zanieczyszczony różnymi zbożami w związku z czym zazwyczaj zawiera gluten. Dozwolone jest spożywanie bezglutenowego owsa, który mimo wszystko powinien być wprowadzany do diety stopniowo i ostrożnie.
Dieta bezglutenowa zazwyczaj pozwala wyeliminować charakterystyczne objawy celiakii. Jednak jej wprowadzenie często jest trudne dla pacjentów, ponieważ wymaga znacznej zmiany, a czasem wręcz rewolucji w dotychczasowym sposobie odżywiania. Całkowita zmiana diety bywa trudna dla chorego oraz członków jego najbliższej rodziny. Jest jednak niezbędna, aby objawy kliniczne celiakii nie nawracały i nie dochodziło do dalszego uszkadzania kosmków jelitowych. Warto szukać wsparcia oraz dowiadywać się jak najwięcej o tej chorobie. Im więcej pacjent (oraz jego rodzina) o niej wie, tym łatwiej jest ją zrozumieć i stosować się do rygorystycznych założeń diety bez glutenu.
Leczenie celiakii polega na całkowitej eliminacji glutenu. Bardzo ważnej jest, aby chorzy wyrobili w sobie nawyk uważnego czytania etykiet produktów spożywczych i wybierali te, oznaczone jako "bezglutenowe". Informacja ta może być przedstawiona w postaci znaku przekreślonego kłosa.
Celiakia oporna – co robić, gdy dieta bezglutenowa nie pomaga?
U większości pacjentów objawy kliniczne choroby trzewnej ustępują po wprowadzeniu diety bez glutenu, a pacjent stopniowo wraca do pełni zdrowia. Z czasem, kosmki jelitowe ulegają bowiem regeneracji, a proces wchłaniania składników odżywczych powraca do normy. Nie zawsze jednak tak się dzieje. Jeśli mimo stosowania diety bezglutenowej, objawy jelitowe i pozajelitowe wciąż się utrzymują lub nawracają, konieczne może być wprowadzenie leków immunosupresyjnych, których celem jest obniżenie aktywności układu immunologicznego oraz glikokortykosteroidów. Zanim leki te zostaną wdrożone do terapii konieczne jest jednak upewnienie się, czy pacjent nie popełnia (świadomie lub nieświadomie) błędów żywieniowych i nie spożywa glutenu. Czasami wskazane jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki pod kątem innych zaburzeń układu pokarmowego (np. SIBO, zespołu jelita drażliwego, nietolerancji laktozy), które mogą powodować pojawiające się u pacjenta objawy.
Leczenie zaburzeń układowych wywołanych przez celiakię po opanowaniu choroby trzewnej
Samo wykluczenie produktów zawierających gluten nie zawsze jest wystarczające. U pacjentów z zaburzeniami wchłaniania, u których doszło do niedoborów żywieniowych konieczne może być ich wyrównanie. Czasami zalecane są leki na osteoporozę z wapniem i witaminą D3, preparaty z żelazem, magnezem lub witaminami z grupy B. Wprowadzanie do leczenia tych preparatów powinno być poprzedzone badaniami, które pomagają wykryć ich ewentualne niedobory. Dodatkowe leczenie może być potrzebne również pacjentom, u których w wyniku zaawansowania celiakii doszło do zaburzeń dermatologicznych, zaburzeń neurologicznych czy też problemów z płodnością. W każdym przypadku terapia ustalana jest indywidualnie w oparciu o stan zdrowia chorego i stopień zaawansowania choroby.
Powikłania nieleczonej celiakii
Brak wprowadzenia leczenia celiakii stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Grozi różnego rodzaju powikłaniami. Z upływem czasu pojawiają się objawy zaburzeń wchłaniania i niedożywienie. Prowadzi ono do utraty masy ciała oraz zaburzeń rozwoju u dzieci. Kości stają się słabsze oraz bardziej podatne na deformacje i złamania. Konsekwencją braku leczenia celiakii może być też niepłodność, a w razie zajścia w ciążę - wyższe ryzyko poronienia. Istnieje też ryzyko stopniowego nasilania się objawów neurologicznych, które w coraz większym stopniu obniżają jakość życia. Należy również podkreślić, że nieleczona celiakia zwiększa ryzyko rozwoju chorób nowotworowych przewodu pokarmowego. Konsekwencją braku leczenia jest nie tylko stopniowe pogarszanie zdrowia fizycznego, ale i zdrowia psychicznego.
Celiakia a inne choroby
Celiakia nierzadko towarzyszy innym chorobom, w szczególności schorzeniom o podłożu autoimmunologicznym. Jak zostało wspomniane, pacjenci z chorobą Hashimoto, cukrzycą typu I, ale także łuszczycą i wybranymi chorobami genetycznymi są bardziej podatni na rozwój celiakii.
Choroba Dühringa a zaburzenia dermatologiczne w przebiegu celiakii
Objawy celiakii obejmują zmiany skórne. Część chorych zmaga się z opryszczkowatym zapaleniem skóry, czyli chorobą Dühringa. Nie wiemy dokładnie jaki jest mechanizm powstawania tej choroby, ale w jej przebiegu obserwuje się różnego rodzaju zmiany, takie jak pęcherzyki, grudki i wykwity, które ułożone są symetrycznie. Czasami pojawiają się jedynie na zgięciach kończyn, choć częściej pokrywają również skórę twarzy, głowy, dolnej części pleców i pośladków. Zmiany są swędzące i bywają bolesne.
Celiakia a inne zaburzenia trawienia
Różne zaburzenia układu pokarmowego mogą powodować objawy zbliżone do tych, które występują w przypadku omawianej choroby. Czasami, aby potwierdzić lub wykluczyć celiakię konieczne jest wykonanie dodatkowych badań pod kątem innych chorób związanych z zaburzeniami trawienia. Do chorób tych należą m. in. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita cienkiego, SIBO, IMO, zespół jelita drażliwego (IBS) czy też choroby trzustki.
Zespół jelita drażliwego (IBS) a celiakia
Objawy celiakii obejmują częściowo dolegliwości, które mogą wystąpić przy IBS - zespole jelita drażliwego. Należą do nich: ból brzucha, biegunka oraz rzadziej występujące zaparcie. Mogą też pojawić się wzdęcia, bóle głowy oraz osłabienie. Inne jest jednak podłoże obu chorób i inaczej wygląda ich leczenia. Bez przeprowadzenia odpowiednich badań, nie zawsze łatwo jest na pierwszy rzut oka odróżnić od siebie te dwie choroby.
Jak wygląda życie na diecie bezglutenowej?- ogólnokrajowe rozwiązania dla osób z celiakią
Życie na diecie bezglutenowej bywa trudne, szczególnie na początku jej wprowadzania. Całkowite wykluczenie z diety glutenu jest często uciążliwe i trudne do zaakceptowania w wieku nastoletnim. U małych pacjentów to głównie rodzice pilnują tego, aby nie spożywali oni produktów z glutenem. Nastolatkowie stopniowo sami stają się odpowiedzialni za swoje żywienie. Mogą porównywać się do rówieśników, którzy nie muszą stosować żadnych ograniczeń dietetycznych. Nierzadko prowadzi to do odczucia alienacji, złości czy niesprawiedliwości. Nastolatkowie z celiakią potrzebują więc szczególnego wsparcia w akceptacji choroby i w jej leczeniu.
Jakie substytuty ułatwiają stosowanie diety bezglutenowej?
Życie na diecie bezglutenowej obecnie jest znacznie łatwiejsze niż kiedyś. Liczni producenci wychodząc naprzeciw potrzebom tej grupy pacjentów (która stanowi przecież aż 1% populacji) wytwarzają produkty bez glutenu. Dodatkowo, warto poznać i wydrukować sobie listę produktów dozwolonych oraz zabronionych. Glutenu naturalnie nie zawierają ziemniaki, ryż, kasza jaglana, komosa ryżowa, amarantus i kukurydza. Ryby, jaja, zwykłe mleko, świeże warzywa i owoce również nie mają glutenu. Lista produktów bezglutenowych jest naprawdę długa.
Międzynarodowy Dzień Celiakii
Międzynarodowy Dzień Celiakii organizowany jest od roku 2006 i przypada na 16 maja. Przygotowywane są wówczas wydarzenia skierowane do osób z celiakią oraz ich rodzin. Mają one na celu skupianie pacjentów, edukowanie ich oraz wspieranie w radzeniu sobie z chorobą.
Celiakia gluten- najczęściej zadawane pytania
Czy celiakia jest dziedziczna?
Tak, celiakia jest chorobą o podłożu genetycznym. Obecność genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8 świadczy jednak nie o samej chorobie, a o predyspozycji genetycznej do jej rozwoju. Szacuje się że jeden lub oba te geny posiada ok. 30% populacji. Jedynie u części nosicieli genów dojdzie do rozwoju choroby.
Co zrobić gdy pojawią się u mnie objawy celiakii?
Zauważając objawy kliniczne choroby trzewnej, jaką jest celiakia, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. W razie potrzeby zleci on odpowiednie badania, które pomogą zdiagnozować celiakię lub znaleźć inne źródło występujących dolegliwości. Z pewnością nie należy samodzielnie eliminować glutenu z diety. Utrudni to bowiem diagnostykę i może wpłynąć na znaczne opóźnienie w uzyskaniu trafnej diagnozy, jeśli pacjent rzeczywiście cierpi na celiakię.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie celiakii? Czy czeka mnie całe życie na diecie bezglutenowej?
Nie dysponujemy obecnie możliwością wyleczenia celiakii. W Internecie wciąż można spotkać się z wypowiedziami osób, które uważają że sami lub też ktoś z ich bliskiego otoczenia został wyleczony z celiakii. Nic jednak bardziej mylnego. Regeneracja kosmków i poprawa czynności jelit, która wynika z wprowadzenia diety, utrzymuje się tak długo, jak długo pacjent eliminuje z diety gluten. Ustąpienie objawów choroby trzewnej zdecydowanie nie powinno zachęcać chorego do ponownego wprowadzania do posiłków glutenu. Celiakia jest chorobą, która trwa już do końca życia.
Jakie są różnice między celiakią a nietolerancją glutenu?
Celiakia to trwała nietolerancja glutenu. Nie każda jednak nadwrażliwość na gluten jest celiakią. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten nie ma podłoża autoimmunologicznego. Dotyczy też większej części populacji. Objawy jednak mogą być bardzo podobne. Dopiero przeprowadzone w kierunku celiakii badania pomagają odróżnić od siebie te dwa zaburzenia. Przy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten nie stwierdza się obecności przeciwciał charakterystycznych dla celiakii. Wynik biopsji jelita cienkiego również jest prawidłowy.
Czy możliwa jest profilaktyka celiakii?
Nie ma skutecznych sposobów zapobiegania celiakii. Nie udowodniono, aby karmienie piersią ani też długość karmienia miała wpływ na rozwój tej choroby. Podobnie jak moment wprowadzenia do diety malucha glutenu. Ważne jest wczesne uchwycenie niepokojących objawów, które mogą świadczyć o celiakii. Dotyczy to szczególnie osób, u których krewnych wykryto tę chorobę.
Rozpoznanie u pacjenta celiakii może być przytłaczające dla samego pacjenta oraz jego najbliższej rodziny. Wymaga wprowadzenia istotnych zmian w diecie, które są niezbędne dla trwałego pozbycia się objawów tej choroby. Pacjenci, w których dieta bez glutenu przynosi oczekiwane efekty, mogą żyć normalnie, aktywnie (oczywiście ze stałym przestrzeganiem diety), a długość ich życia nie musi odbiegać od długości życia osób zdrowych. W momentach spadku motywacji oraz trudności z akceptacją choroby warto szukać wsparcia. Jednym z miejsc, w którym można je uzyskać jest Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. Na dedykowanej tej organizacji stronie internetowej można znaleźć wiele cennych i wiarygodnych informacji dotyczących samej choroby oraz wskazówek odnośnie diety pozbawionej glutenu.
